Izložba i predavanje o izgradnji Velikog bačkog kanala – slike
Savez inženjera i tehničara Vojvodine i JVP Vode Vojvodine su dali predog da se novi most na mestu starog Žeželjevog mosta u Novom Sadu nazove po tvorcu hidrosistema Dunav-Tisa-Dunav, inženjeru Nikoli Mirkovu. U tu svrhu SITV je predao dopis sa ovim predlogom Komisiji za nazive delova naseljenih mesta i javnih službi u Novom Sadu.
U ovom dopisu između ostalog stoji i obrazloženje ove inicijative:
“Inženjer Mirkov stoji iza projekta sistema kanala Dunav-Tisa-Dunav, najsveobuhvatnijeg i najambicioznijeg tehničkog poduhvata izvedenog na teritoriji Vojvodine, koji je toj teritoriji suštinski definisao fizički i društveni karakter, civilizacijski je odredivši kao prostor pogodan za najveću koncentraciju nastanjivanja, proizvodnje i kulturne nadgradnje, a čiji potencijali tek treba da budu dosegnuti. Polazeći od stava da bi trebalo održati tradiciju da se most na tom mestu imenuje po inženjerima (kao što je to bio slučaj sa inž. Brankom Žeželjem), smatramo da je najpodesniji kandidat za to imenovanje upravo Nikola Mirkov. Time bismo takođe nastavili tradiciju imenovanja novih mostova na Dunavu po najzaslužnijim predstavnicima svojih oblasti, počevši od Mihajla Pupina (naučnik), preko Nikole Mirkova (inženjer), sa mogućnošću da se ta sekvenca dalje nastavi imenima umetnika, filozofa…”
U SITV-u se nadaju da će inicijativa naići na podršku stanovnika i institucija u Novom Sadu čime će se odati zasluženo priznanje idejnom tvorcu najambicioznijeg investicionog projekta svog vremena u Evropi.
Veliki bački kanal je osnovni segment vojvođanske kanalske mreže (Dunav-Tisa-Dunav), čija je izgradnja počela 1793. godine, na osnovu deonice koja je između Sivca i Vrbasa već bila izgrađena u prethodnoj deceniji. Kanal je dovršen 1801. godine i spaja reke Dunav (kod Bačkog Monoštora) i Tisu (kod Bačkog Gradišta). Njegov idejni tvorac, Jožef Kiš, je zamislio ovaj projekat kao infrastrukturu kojom bi se plovidba ovim rekama skratila za 20 dana, a pritom bi se doprinelo i regulisanju nivoa površinskih i podzemnih voda u Bačkoj, navodnjavanju, kao i povezivanju naselja vodenim putem. Nakon izgradnje kanala se razvio čitav niz industrija duž njegovih deonica, a poslužio je i kao osnova za ravoj kanalskog sistema Dunav-Tisa-Dunav oko 150 godina kasnije.
Kao jedan od najznačajnijih inženjerskih projekata na teritoriji Vojvodine, Veliki bački kanal je odabran za prikaz na izložbi kojom će Savez inženjera i tehničara Vojvodine obeležiti jubilej – 150. godišnjicu inženjerskog organizovanja u Srbiji.
Autor
: Aleksandar Bede, mast. inž. arh.
Pošto je po završetku kanala Sivac-Vrbas 1787. godine inženjer Jožef Kiš o svom trošku dva puta premerio teren između Dunava i Tise, utvrdio je da postoji visinska razlika od 7,27 m i da samim tim postoje uslovi za izgradnju kanala koji bi spojio ove dve reke služeći se Crnom barom.
12.1.1791. godine braća Jožef i Gabor Kiš obraćaju se prestolonasledniku Leopoldu II predstavkom koji je između ostalog sadržao: “Potpisana dva brata, rukovođena težnjom da nešto doprinesu dobru svoje otadžbine, uzimaju sebi smelost da Vašem carskom i kraljevskom veličanstvu najponiznije predlože spajanje Dunava iznad Monoštora s Tisom kod Bačkog Gradišta, putem jednog plovnog kanala kroz Bački komorski okrug… Situacija i plan nivoa, tačno snimljeni o njihovom trošku, i prilozi pokazuju mogućnost izgradnje, kao i veliku korist koju će imati trgovina, fabrike, manufakture, i … njegov doprinos ovoj, po svom položaju i kvalitetu zemlje, tako lepoj pokrajini.”
1792. godine po dobijanju dozvole za izgradnju braća Kiš osnivaju “Privilegovano ugarsko kraljevsko brodarsko društvo” sa osnivačkim kapitalom od 800.000 forinti.
1793. počeli su radovi na izgradnji Velikog bačkog kanala pod vođstvom Jožefa Kiša….
Članice SITV-a u saradnji sa Departmanom za građevinarstvo i geodeziju Fakulteta tehničkih nauka u Novom Sadu obeležiće 150 godina postojanja SITS-a izložbom i predavanjima o izgradnji Velikog bačkog kanala, najvećeg inženjerskog poduhvata tog vremena, od 02.11.2018. do 09.11.2018. u zgradi rektorata Univerziteta u Novom Sadu.
Dobro došli!
